Hoe voorkom je dat je geloof een keurslijf van regels is? Waarin verschilt vrijheid van zelf bepalen wat kan en mag? Wat is nodig om in een gezonde balans te leren leven?
“God is degene die tussenbeide komt, juist als het leuk begint te worden…” Hoe vaak denken we over geloof vooral in termen van wat wel of niet mag of moet? Alsof alles draait om normen die je vrijheid beperken. We worden daardoor heen en weer geslingerd tussen ons geweten en ons gevoel. We kennen dit dilemma allemaal: doe je wat je leuk vindt of wat hoort? Herken jij je meer in de rekkelijken of in de preciezen, de mensen met een elastisch geweten of de mensen die leven volgens de letter van de wet?
Goed nieuws: er is een derde weg!
In de sociale wetenschappen is een model ontwikkeld dat erg behulpzaam is om op een andere manier te kijken naar dit dilemma. In dit model wordt een onderscheid gemaakt tussen drie manieren waarop we het gedrag kunnen reguleren: de bounded set waarin alles vast ligt, de fuzzy set waarin ieder zijn eigen ding doet en de centered set waarin het erom gaat of je stappen in de goede richting zet.
De bounded set
In groepen waarin op deze manier wordt gedacht spelen grenzen (boundaries) een grote rol. Er zijn strakke regels over wat wel of niet gepast, geoorloofd is. Veel aandacht is er voor de vraag wat nog net wel mag en wat net niet meer. Zolang je binnen de grenzen van het systeem blijft zit je goed. Sociale controle speelt een grote rol en de focus is dus op gedrag, de buitenkant. De regels worden bij voorkeur niet ter discussie gesteld want dan kom je op een hellend vlak. Autoriteit en hiërarchie zijn natuurlijk heel belangrijk.
De fuzzy set
In groepen waar dit systeem het klimaat bepaalt ligt de nadruk op individuele autonomie; grenzen worden hierdoor onscherp (fuzzy). Ieder moet zelf zoveel mogelijk bepalen wat hij vindt en doet. Grenzen zijn hierbij niet belangrijk want de individuele vrijheid moet niet wordt ingetoomd. Verbondenheid binnen dit soort groepen is vaak gebaseerd op een gemeenschappelijke allergie voor regels en stelligheid. Harmonie is vooral een kwestie van leven en laten leven. De confrontatie wordt meestal vermeden tenzij er sprake is van vermeende intolerantie.
Centered set
In deze context staat centraal waar je naartoe wilt. Je waarden staan centraal, waar je hart naar uitgaat en je doelen. Bij deze benadering gaat het niet primair om de vraag of je alles goed doet maar of je in de goede richting gaat, of er groei en vooruitgang zit in je ontwikkeling. Stappen vooruit worden gevierd. Niemand is arrivé want ieder heeft nog van alles te leren. Groei gaat van binnenuit en draait dus om dat wat echt en authentiek is. Het heeft met dynamiek te maken, met wat je innerlijk drijft.
Heb God lief en doe wat je wilt…
Deze uitspraak van Augustinus vat het goed samen. Waar de bounded set leidt tot onvrijheid en de fuzzy set tot schijnvrijheid is er een derde weg die echt vrij maakt. Als je God liefhebt laat dat je niet onberoerd . Je wilt dan niets liever dan worden zoals je bedoeld bent. Je wordt van binnenuit veranderd naar Zijn beeld. Je leven draait dan niet om jezelf terwijl je wel meer uit de verf komt. Als dat geen paradox is….
Zoals bij elke paradox is de uitdaging dat we in een gezonde balans leven en niet aan de ene of aan de andere kant van het paard vallen. Het geheim van de derde weg is dat we ontdekken dat het leven met God ons echt vrijzet om tot onze bestemming te komen. We mogen van harte doen wat in zijn plan voor ons leven past.
Johan Vink, schrijver, spreker en initiator van het multimediale Omegaproject
www. Het omegaplatform.nl
