Halfvol of halfleeg?

‘omdat ik geloof, ben ik geen pessimist maar ook geen optimist’

Deze uitspraak komt van de bekende Engelse missioloog Lesslie Newbigin. Wij zijn geneigd om óf optimistisch, óf pessimistisch te zijn. Soms ervaren we de toekomst als zeer bedreigend want wat kan er niet allemaal mis gaan. Juist in onze tijd ervaren we hoe kwetsbaar we zijn. Toch willen we niets liever dan vol optimisme geloven dat er voor alles een oplossing is te vinden. Van de weeromstuit voelen we ons snel als een jojo: heen en weer geslingerd tussen de twee.

Paradox: realisme en hoop

Voor een christen is noch optimisme noch passimisme een reële houding. Pessimisme ondermijnt het besef dat God de regie heeft. Optimisme onderschat het besef dat we in een gebroken schepping leven. Ik geloof dat realisme in combinatie met hoop tot een meer gezonde houding leidt. Realisme helpt ons te zien dat de realiteit vol breuklijnen zit. Er is veel moois maar helaas ook veel wat nog niet is zoals God het bedoelt. Hoop geeft ons de nodige moed omdat we geloven dat het goed komt, dat God alles gaat vernieuwen en dat Hij daar al mee begonnen is. Deze twee, realisme en hoop, moet je echter nooit loskoppelen want dan raak je uit balans.

Twee uitersten

Als je alleen realistisch probeert te zijn kun je gemakkelijk doorslaan naar pessimisme. Je bent dan bang voor whishful thinking omdat je niet teleurgesteld wilt worden. Je wilt nuchter zijn maar daardoor laat je de feiten zoals ze zijn zwaarder laat wegen dan de kans dat dingen misschien ten goede keren. Je gelooft in de wet van Murphy: als iets fout kan gaan, reken erop dat dit inderdaad gebeurt. Je bent daardoor allergisch voor idealisme, want je weet wel beter: van utopische idealen komt meestal niets terecht. 

Als je de hoop loskoppelt van realisme loop je het risico dat je de moeite en het lijden die het bestaan met zich meebrengt, op afstand probeert te houden. Hoop is dan niet langer een kracht die je helpt om door de dingen heen te gaan maar een soort blinddoek waardoor je niet hoeft te kijken naar de realiteit. Je bent dan snel geneigd de pijn die het leven doet te bagatelliseren. Maar op zo’n manier zal je ook niet gauw God vragen dat Hij jou gebruikt om een verschil te maken. Teveel nadruk op het feit dat alles goed komt, wordt dan een soort doekje voor het bloeden.

Een paar doordenkertjes

  • Nuchterheid in de Bijbel is nooit zoiets als ‘houd je aan de feiten’. Het is veeleer een kwestie van beseffen wie God is en wat Hij belooft. Petrus zegt: komt dan tot bezinning en wordt nuchter opdat je kunt bidden (1Petr.4:7) Gebed is dé manier om God te bewegen in de gebroken realiteit in te grijpen en de feiten naar zijn hand te zetten.
  • Het lastige is dat God lang niet altijd doet wat we vragen. Gods wegen zijn hoger dan de onze en het is goed om je dat te realiseren. Maar tegelijkertijd doet Hij veel meer dan we in de gaten hebben. We doen Hem tekort als we vergeten dat alles wat goed en waardevol is van Hem komt. Hij doet méér dan we bidden of beseffen.
  • Hoop is niet hetzelfde als idealisme want hoop neemt de werkelijkheid zoals die is heel serieus maar weigert te capituleren voor de wanhoop. Idealisme lijkt heel mooi, maar in wezen komt het vaak neer op de illusie dat als we samen ergens voor gaan, niets onmogelijk is. We hebben idealen nodig, maar de vraag is of we het van onszelf of van God verwachten.
  • Hoop wordt een anker van de ziel genoemd dat reikt tot binnen het voorhangsel (Hebr.6:19) . In die zin is hoop iets heel anders dan gewoon optimisme. Het is een houvast dat voorkomt dat we in de turbulentie van het bestaan op de klippen lopen. Het geheim is dat het is gebaseerd op het besef dat God achter de schermen alles onder controle heeft.
  • In die zin mogen we met verwachting uitzien naar wat God aan het voorbereiden is. De kern van hoop is dat we weten dat het goed komt. God staat garant voor de goede afloop. Maar we hoeven niet lijdzaam af te wachten. Integendeel, God wil ons in het hier en nu al laten ervaren dat Hij bezig is en dat Hij ook via ons zijn Koninkrijk wil laten doorbreken.

Gezonde spanning

Als we ons focussen op alles wat op ons afkomt lopen we het risico dat we hyper gedesoriënteerd raken: dat we ons vandaag zus en morgen zo voelen. Een gezonde houding groeit als we aanvaarden dat we in een gebroken werkelijkheid leven maar dat we ook geloven dat God ons niet wil laten bungelen maar dat we van Hem leren met verwachting te leven in het besef dat we geroepen zijn om een verschil te maken.

Johan Vink is spreker, schrijver en initiatiefnemer van het Omega Project

Andere artikelen

Leestijd: 3 minuten

Met de Omega App krijg je elke maand een gevarieerde hoeveelheid materiaal dat jou helpt om een veerkrachtig geloof te ontwikkelen.

Meer van deze auteur

Ontvang een link naar de gratis cursus